Holografik Evren

[sağduyu 0]

Oradaki Tanrı tek olduğu kabul edilen Tanrı. Zeus gibi.

Yani sen tek bir tanrı kabul ettiğin için mi tanrı kelimesini büyük harfle yazıyorsun?

[isabettin 0]

Eskiden insanlar çamurdan insan ve hayvan heykelleri yapabildiklerini farkettiklerinde demek ki bizler de bir tanrının çamurdan yarattığı varlıklarız diye düşünmüş, günümüzde de bazı şarlatanlar insanoğlu hologram yapmayı keşfettiğinde o zaman evren de bir hologram olabilir, Sims gibi bir oyun yapıldığında o zaman evren de bir simülasyon olabilir, insan rüya görünce o zaman evren de bir rüyadan ibaret olabilir gibi abuk sabuk iddialarla gündemde kalma yolunu seçmiş. Düşünme tarzı hep aynı.

İnsan normalde evreni taklit ederek yeni şeyler bulur, mesela kuşu taklit ederek uçak ve helikopteri, kendi düşünme tarzını taklit ederek bilgisayarı bulması gibi, bu tipler bulunan yeni şeyleri taklit ederek evren bulma yoluna gidiyor.

Aynen katılıyorum.

Yiyecek bulmaya, hayvan avlamak için plan yapmaya yönelik gelişmiş bir organ olan beyinle evrenin sırrını beş dakkada çözmeye heveslenirsen işte böyle hologram diye saçmalarsın. Mallogram daha iyi bence. Bu başlığı açan mal değneğini de kutluyorum.

[vitamin 0]

Aynen katılıyorum.

Yiyecek bulmaya, hayvan avlamak için plan yapmaya yönelik gelişmiş bir organ olan beyinle evrenin sırrını beş dakkada çözmeye heveslenirsen işte böyle hologram diye saçmalarsın. Mallogram daha iyi bence. Bu başlığı açan mal değneğini de kutluyorum.

Al birini vur ötekine.

isabettin, hoşgeldin ama edilmeyecek laflar ediyorsun herzamanki gibi.

Size mantıklı gelmiyor diye, kafanız basmıyor diye dünyanın sayılı bilim adamlarını niye böyle serbestçe aşağlamaya kalkıyorsunuz (Hawking, Leonard Susskind, vs.)?

Biraz okumuşluğunuz, araştırmışlığınız var mı merak ediyorum.

Akşama bir işkembe çorbası içip peşinden de gidip foruma bir sıçayım diye mı düşünüyorsunuz, anlamak mümkün değil.

Her başlıkta benzer laflar. Fikir alışverişine bile gerek yok size göre. Sadece size uygun fikirler tartışılacak gerisi inkar edilecek, konu saptırılacak... Nedir abicim bu kafa sizdeki, nedir bu rahatlık?

Ateist olduğunu iddia edenlerde yobaz davranışlar son zamanlarda iyice tavan yaptı. Bilimi bu kadar kolay reddeden, bu kadar düşman olan ateist tayfası sayılıdır.

Rahatlatacaksa, eldeki veriler bunu gösteriyor, %100 kanıtlı bir şey yok diyelim.

[Krystal 0]

Gerçeklik bir nevi beynimizin algıladıklarını yorumlama şekli. Holografik evren de bu açıyla bakınca mantıklı geliyor kulağa. Bu tür konular bana hep dmt kullanan insanların tecrübelerini çağrıştırıyor. "Evren, bir gözlemcinin onu gözlemlemesinden ibaret bir illüzyon" hepsinin neredeyse ortak tecrübesi buymuş.

[sağduyu 0]

Al birini vur ötekine.

isabettin, hoşgeldin ama edilmeyecek laflar ediyorsun herzamanki gibi.

Size mantıklı gelmiyor diye, kafanız basmıyor diye dünyanın sayılı bilim adamlarını niye böyle serbestçe aşağlamaya kalkıyorsunuz (Hawking, Leonard Susskind, vs.)?

Biraz okumuşluğunuz, araştırmışlığınız var mı merak ediyorum.

Akşama bir işkembe çorbası içip peşinden de gidip foruma bir sıçayım diye mı düşünüyorsunuz, anlamak mümkün değil.

Her başlıkta benzer laflar. Fikir alışverişine bile gerek yok size göre. Sadece size uygun fikirler tartışılacak gerisi inkar edilecek, konu saptırılacak... Nedir abicim bu kafa sizdeki, nedir bu rahatlık?

Ateist olduğunu iddia edenlerde yobaz davranışlar son zamanlarda iyice tavan yaptı. Bilimi bu kadar kolay reddeden, bu kadar düşman olan ateist tayfası sayılıdır.

Rahatlatacaksa, eldeki veriler bunu gösteriyor, %100 kanıtlı bir şey yok diyelim.

Bilim araştırma, gözlem ve deneyle çalışır, laf salatasıyla değil. Birileri ne diyor, evren simülasyon olabilir, hologram olabilir, rüya olabilir vs. Kanıt? Kanıt yok ama bana böyle olabilir gibi geliyor. Yahu bize ne sana nasıl geldiğinden? Elinde kanıt var mı? Yok, o halde ne diye bizi oyalıyorsun?

Bizleri bilime karşı olmakla itham etmenden ayrı bir ironi. Bilim düşünce, algı ve hafıza fiziksel ve kimyasal olaylar sonuçu oluşur demesine rağmen hani kanıt, hani kanıt diye sayıklayan sen değil miydin?

Senin gibilerin derdi belli, defalarca ispatlanmış şeyleri şüpheli gibi göstermek, sonra kıçınızdan salladığınız zırvaların ciddiye alınmasını sağlamak, en sonunda da bir tanrı neden olmasına getirmek.

[isabettin 0]

Al birini vur ötekine.

isabettin, hoşgeldin ama edilmeyecek laflar ediyorsun herzamanki gibi.

Size mantıklı gelmiyor diye, kafanız basmıyor diye dünyanın sayılı bilim adamlarını niye böyle serbestçe aşağlamaya kalkıyorsunuz (Hawking, Leonard Susskind, vs.)?

Biraz okumuşluğunuz, araştırmışlığınız var mı merak ediyorum.

Akşama bir işkembe çorbası içip peşinden de gidip foruma bir sıçayım diye mı düşünüyorsunuz, anlamak mümkün değil.

Her başlıkta benzer laflar. Fikir alışverişine bile gerek yok size göre. Sadece size uygun fikirler tartışılacak gerisi inkar edilecek, konu saptırılacak... Nedir abicim bu kafa sizdeki, nedir bu rahatlık?

Ateist olduğunu iddia edenlerde yobaz davranışlar son zamanlarda iyice tavan yaptı. Bilimi bu kadar kolay reddeden, bu kadar düşman olan ateist tayfası sayılıdır.

Rahatlatacaksa, eldeki veriler bunu gösteriyor, %100 kanıtlı bir şey yok diyelim.

Vito burada yeni bir tartışma başlamıyor ki, ben herşeyi baştan anlamaya çalışayım. Diğer başlıklarda tartıştığımız ve delil yetersizliğinden tahliye ettiğimiz konuları döndürüp dolaştırıp yeniden muhakemeye sunuyorsunuz. İdealizminin geçiciliğini sen bizzat dile getirmiştin başka bir tartışmamızda. Şimdi bakıyorum, o meşhur izlenimci argümanlarını yeniden kantara çıkarıyorsun. Bozuk analojilerin nurcuların analoji repertuarından fırlamış gibi. Heybetli bir idealizm destanı yaratmaktaki yeteneğini şu yalın soruyu yanıtlamakta da göstersen, bu bozuk tartışmanın sancılarına katlanabileceğiz: İdealizme neden yakın duralım? Açıklanmayı bekleyen onca şeyi içinde barındırsa da, basitçe sunduğu "bilincin temeli maddedir" etrafında biçimlenen, erekselliğin dine götürdüğü o tuzaklı yollardan uzak tutan materyalist yaklaşımı neden bir kenara bırakalım? Bu işler bu kadar ucuz mu sanıyorsun? Senin bu akşam kelle paçanı içtikten sonra yüznumarada sıçarken aklına aynı idealist argümanın değişik bir uyarlaması geldi diye herkes idealizm üzerinde yeniden düşünmek mi zorunda?

<< Ben, şüpheci pozisyonu alıyorum. Kendimi bağladığım özel bir felsefik pozisyon yok. Bugün materyalizme karşı dururum yarın idelizme, belli olmaz. >> diyen bir yavrumuza ancak "sen git trombolinde zıpla, 5 dakkası bi lira, çocukluğunu yaşa" diyebiliriz.

Ereksellik saplantını aşman ve yeni birşeyler bulup kafamızı zikmeye artık o yeni buluşlarınla devam etmen dileğimle.

[Atheist Primate 0]

Eskiden insanlar çamurdan insan ve hayvan heykelleri yapabildiklerini farkettiklerinde demek ki bizler de bir tanrının çamurdan yarattığı varlıklarız diye düşünmüş, günümüzde de bazı şarlatanlar insanoğlu hologram yapmayı keşfettiğinde o zaman evren de bir hologram olabilir, Sims gibi bir oyun yapıldığında o zaman evren de bir simülasyon olabilir, insan rüya görünce o zaman evren de bir rüyadan ibaret olabilir gibi abuk sabuk iddialarla gündemde kalma yolunu seçmiş. Düşünme tarzı hep aynı.

İnsan normalde evreni taklit ederek yeni şeyler bulur, mesela kuşu taklit ederek uçak ve helikopteri, kendi düşünme tarzını taklit ederek bilgisayarı bulması gibi, bu tipler bulunan yeni şeyleri taklit ederek evren bulma yoluna gidiyor.

hay eline saglik senin. Cerceveletecem bunu Insanlarin duz mantigini, insan beyninin ve algisinin kurdugu sakat analojik iliskiyi oyle bir gozler onune sermissin ki...

[sağduyu 0]

Yaşadığımız evrenin aslında bir hologram olduğu söylemi son yıllarda fizik ile ilgili ortaya çıkan en büyük yanlış anlamalardan birine sebep olmakta. Bu yazıda konuda geçen kavramları ele alacağız, fizikçiler aslında ne demek istiyor onu açıklayacağız.

Hayır evrenimiz hologram değil. Bu sözcük evrenin olması gerektiği düşünülen bazı özelliklerini tanımlamak için kullan bir metafor. Bilimkurguda rastladığımız “bir simülasyonun içinde yaşama” eylemini sağlayan hologramla ilgisi yok. Bunu netleştirelim ve konunun bel kemiğini oluşturan Holografik İlke aslında ne demek ona bakalım.

Holografik İlke

Öncesinde başka bir konuya, entropiye bakmamız gerekiyor. Bir karadeliğin olay ufku sınır kabul edilir ve entropisi olay ufku yüzey alanının 4’e bölünmesiyle bulunur. Evrende, içinde madde barındıran, karadelik dışında bir bölge düşünün. Bu bölgenin karadeliğe benzer bir şekilde toplam entropisinin bir limiti var mıdır?

Biraz düşünecek olursak; eğer bu bölgenin içine madde eklemeye başlarsak bölgenin entropisini arttırırız. Fakat madde eklemeye devam ederken belli bir noktadan sonra o bölgede o kadar çok madde birikir ki, sonunda bu bir karadelik oluşturur.

Yani evrende bir bölgenin entropisini sonsuza kadar arttıramıyoruz. Limit var; çünkü entropi arttırmak için aynı hacime daha çok madde eklemek eninde sonunda karadelik oluşturuyor. Dolayısıyla evrende bir bölgede olabilecek en yüksek entropi nedir diye merak ediyorsak; o bölgenin yüzey alanının 4’e bölmemiz gerekiyor. (sanki karadeliğin entropisini ölçüyormuş gibi)

Entropiye aslında bir bilgi ölçeği de diyebiliriz. Evrendeki her madde, her parçacık, her dalga bilgi, yani enformasyon taşır. Bir yerde ne kadar çok madde varsa, o kadar çok bilgi vardır, dolayısıyla entropi o kadar yüksektir. Bu çıkarım bir fiziksel ilke, yani uymak zorunda kalınan bir kural. Holografik ilke adı verilen bu kural kısaca demekte ki; bir miktar hacmin içerisindeki bilgi miktarı, o hacme tanımlanan toplam bilgi miktarını geçemez.

Fizikte ilke/prensip adı altında geçen tanımlamalar, bir konuyla ilgili teorileri formülize etmek için kullanılır. Holografik ilke ise, Kuantum yerçekimi teorisini oluşturabilmek için kullanılması gereken bir ilkedir. Kuantum yerçekimi teorisi oluşturmak için işe koyulduysanız, bulduğunuz teori ya bu ilkeye uymak zorunda, ya da bu ilkeyi ihlal ediyorsa neden ihlal ettiğini çok iyiaçıklayabilmek zorunda. Yoksa, teoriniz tutarsız olur.

Yapısı gereği deneysel olarak test edilebilecek tahminlere sahip olmayan bu gibi bilimsel ilkeler, belirli bilimsel teorileri oluşturmak için kullanılırlar yukarıda belirttiğimiz gibi. Dolayısıyla, prensibin tek başına varlığı, evrenin hologram olduğu veya evrenin bu prensibe gerçekten uyduğu anlamına gelmez.

Evrenin Holografik ilkeye uyup uymadığı ifadesi ise test edilmesi gereken bir önermedir. Fakatbunun yapılabilmesi için önce işe yarar, çalışan bir kuantum yerçekimi teorisi oluşturmak gerekiyor.

Dolayısıyla, eğer biri size evrenin hologram olduğundan bahsediyorsa, o kişinin aslında neyden bahsettiği hakkında bir fikri olmadığı söylenebilir. Medyada son zamanlarda çokça ortaya çıkmaya başlayan evrenin hologram olduğu kanıtlandı benzeri haberler de benzer bir şekilde yanıltıcı ifadelerle son zamanlarda yapılan çalışmaları anlatmaya çalışıyor.

Bu haberlerin yapıldığı makaleler aslında biri AdS diğer CFT adında iki gerçek olmayan teorinin bağlantısını ifade eden AdS/CFT konjektürü adlı matematiksel tanımlamaya dayanmakta ve bu, yaşadığımız evren ile ile ilgili bir şey de söylememekte.

Konuyu genel hatlarıyla anlayabilmeniz için bu iki karışık matematiksel teorinin detaylarını bilmeniz gerekmiyor merak etmeyin. Sadece uzayı farklı şekilde tanımlayan iki farklı matematiksel modelin olduğunu ve bu ikisinin birbirleriyle ilişkisinin üzerine çalışıldığını söylüyorum. Aşağıda iki teoriye de kısaca değineceğim.

O zaman neden bu AdS/CFT’ye ihtiyaç duyuluyor?

Yukarıda anlattığımız holografik prensip sadece sözlerden oluşan bir şey ve sözler keskinlik konusunda iyi değillerdir, hesaplanamazlar. Fizikçiler düşünceleri matematiksel denklemler halinde yazmayı severler, böylece bahsedilen şeyin niteliği ve niceliği analiz edilebilir olur.

AdS/CFT konjektürü de bu şekilde holografik prensip’e dayanan matematiksel bir modeldir. Fakat bu matematiksel model gerçek değil yani bizim evrenimizi tanımlamıyor. Peki madem gerçek değil, o zaman neden üzerinde çalışıyor?

Fizikte “Oyuncak Teori” olarak da bilinen bir kavram bu. Gerçek olmadığı bilindiği halde bu gibi teorilerin üzerinde çalışılmasının iki nedeni var.

1 – Basit bir model olduğu için daha karmaşık ve gerçek olan modellerde yapılamayan hesaplamaları yapmaya olanak sağlamaları.

2 – Gerçekçi bir modelimizin olmadığı bir alanda, elimizdeki verilerle ne yapabildiğimize bakabilmek.

Peki o zaman AdS/CFT konjektürü bize ne anlatıyor? Teknik detayına girmediğimizde bununsicim teorisinde tanımlanan D3-zarıyla uğraştığını söyleyebiliriz.

Bu zara iki farklı perspektiften bakılıyor. Bir perspektiften bakıldığında 5 boyutta (kuantum) yerçekimi teorisi gibi duruyor, buna AdS tarafı deniliyor. Diğer perspektiften yani CFTtarafından bakıldığında ise yerçekiminin dahil olmadığı 4 boyutlu teori gibi duruyor.

Fakat zar aynı zar olduğu için, hangi perspektiften bakarsak bakalım aynı şekilde davranması gerekmekte. Yani aynı hesaplamaları 5 boyutlu teoride de 4 boyutlu teoride de yaptığımızdaaynı sonuçları almalıyız.

Bir şeyin bu şekilde iki farklı tanımının olması, yani modelin ikili yapısı, hesaplamalar yaparken oldukça kullanışlı, faydalı oluyor. Hesaplanmak istenen şey eğer yerçekiminin dahil olduğu AdS tarafında hesaplanması çok zor ise, yerçekimsiz olan CFT teorisinde hesaplanarak bulunabiliyor.

AdS/CFT modeline konjektür yani varsayım sıfatını vermemin nedeni daha tam kanıtlanamamış olması. Fakat bu konjektürün doğru olabileceğine dair birçok veri var. Bunlar yukarıda anlattığımız gibi hesaplamaların iki farklı perpektiften de bakılarak yapılıp karşılaştırılmasıyla ve sonuçların tutmasıyla olmakta. Fakat sonuçların her zaman tutarlı olacağı henüz söylenememekte.

Bilim sitelerinde “fizikçiler evrenin hologram olduğuna dair kanıt buldular” diye haberlere rastladığınız zaman, o habere konu olan makalenin aslında demek istediği şey AdS/CFT konjektüründe tutarlı olan bir hesaplama daha bulunduğu. Fakat tekrar edelim, bu bizim evrenimizle ilgili bir şey söylememekte, sadece gerçek olmayan model hakkında daha yeni bir bilgi vermekte.

Modelin gerçek olmamasının nedenlerine gelecek olursak:

• 
  

  Model sırtını sicim teorisine dayamakta ve aslında sicim teorisi de “Oyuncak Teori” sınıfına girmekte. Sicim teorisi evrenimizi ile ilgili gerçek bir tanımlama yapmamakta. Sanal bir evren tanımı yapmakta ve bu evren bazı açılardan bizim evrenimiz ile benzerlikler taşıyor fakat bazı açılardan oldukça farklı.

  
  
  
• 
  

  Yerçekiminin de dahil olduğu perspektife AdS deniliyor çünkü bu evreni “Anti de Sitter” adında özel bir geometri ile tanımlıyor. Evrenimiz bu geometriye sahip değil. Hatta bunun tam tersi olan “de Sitter” ile tanımlanmış durumda. Dolayısıyla AdS bizim evrenimize bağlı bir tanım yapmıyor.

  
  
  
• 
  

  Yerçekiminin dahil olmadığı perspektif olan CFT ise evreni Conformal Simetri adında özel bir geometri ile tanımlıyor. Bu nedenle adı Conformal Field Theory/Conformal Alan Teorisi. Fakat evrenimiz hem conformal simetriye sahip değil hem de yerçekimi var.Dolayısıyla CFT de bizim evrenimize bağlı bir tanım yapmamakta.

  
  
  

Sonuç olarak; AdS/CFT konjektürü sanal bir evren modeli tanımlıyor ve bu tanımladığı evren bizim evrenimiz değil. Holografik ilkenin matematiksel bir karşılığı. Oldukça önemli olmasına ve teorik fizikte bir çok uygulama alanı olmasına rağmen bizim evrenimizle bir ilişkisi yok.

Yine de Holografik ilenin gerçek olmayan matematiksel bir modeli olan AdS/CFT çalışmaları, ileride bizim evrenimize de uygulanabilecek gerçek bir model için zemin hazırlamakta ve yazının ilk yarısında belirttiğimiz gibi işleyen bir kuantum yerçekimi teorisi ortaya çıktıktan sonra holografik prensibin empirik olarak sınanmasının da önü açılacak.

Taylan Kasar

Kaynak

[sağduyu 0]

Bu holografik evren modeline ne kadar dinci, metafizikçi, mistik vs. varsa tümü balık gibi atlamış, kendi palavralarını bu model üzerinden doğrulamak çabasındalar. Bu tipler bana çocuk istismarcılarını hatırlatıyor.

Mesela müslümanlar... Yok bu model Levh-i Mahfuz'u doğruluyor, yok falan ayette bundan bahsedilmiş zaten diye çarpıttıkça çarpıtıyorlar. Nasıl olsa Kuran'ı okuyan, bilen yok, okuyanlar da zaten her zırvaya inanmaya baştan hazır, itiraz eden olursa da kafirlikle, İslam düşmanlığıyla suçlar, peşimizdeki müritleri üstlerine salarız diyerek rahat rahat sallıyorlar.