Geçmişte kuranla epey haşır neşir olsam hatta kuran kurslarına gitsem de yıllardır ne kuranla ne de diğer kitaplarla ilgim yok. Ancak sitede kuranı inceleyen birçok arkadaş var. Kuranda hayvanların nasıl konumlandırıldığıyla ilgli ayetler varsa bu başlık altında yollayabilirlerse sevinirim.

Neden bu kadar çok ve çeşitli canlı var ?, Dinlere göre yalnızca insanların imtihan dünyası değil mi bu ? başlığı altında da bu konuda yazılmıştı bir şeyler ... Bu başlık altındaki postlarımı buraya da almalıyım herhalde ...



Biliyorsunuz bu dünya İnsanların imtihanı için vardır ve hayvanlara İslam dininde öyle pek bir yer verilmemiştir ... Belki birkaç hadis (o da binek ve çiftlik hayvanları ile ilgili) veya ayet sayabilirsiniz ; ama temelde hiç hayvan olmasa da değişen bir şey olmaz ... Hayvanlar ve özelikle çiftlik hayvanları (8 tür-çift vs diye anılır Kur'an'da) nimet olarak geçer ... Şimdi bu durumda soru şu : "Her mağarada , her adada , toprağın her katmanında , havada , denizin her derinliğinde niçin bu kadar çok ve miyonlarca tür canlı var ?" ...Şimdi bu soru size mantıksız gelebilir ve "öyle olduğu için öyle" diyebilirsiniz pekala ama bu bence akılcı bir yaklaşım olmaz ... Çünkü bu sorunun mantıklı bir cevabını evrim teorisi çok makul bir şekilde verirken , dinlerin insan merkezli yaklaşımı asla veremiyor bence ... Aynı soru "insan için bu evren çok ama çok büyük değil mi?" şeklinde de sorulabilir ... Aslında Kur'an sanki bu durumun çok farkında değilmiş gibi , birkaç cins hayvan ve yer-gök(sanki eşitmiş gibi) tabirini kullanır sık sık ... Sanki yerden göğe bakan ve ikisini mukayese eden birisinin ağzından yazılmış gibi ...

Not: 1.7 milyon canlı türü sınıflandırılmış ama sadece böceklerin 100 milyon türü olabileceği ile ilgili çok sayıda iddia var ve türlerin gerçek sayısını bilen yok şu anda ...Niye bu kadar çoklar ?




Ali Bulaç
6- Sizi tek bir nefisten yarattı, sonra ondan kendi eşini var etti ve sizin için davarlardan sekiz çift indirdi. Sizi annelerinizin karınlarında, üç karanlık içinde, bir yaratılıştan sonra (bir başka) yaratılışa (dönüştürüp) yaratmaktadır. İşte Rabbiniz olan Allah budur, mülk O'nundur. O'ndan başka ilah yoktur. Buna rağmen nasıl çevriliyorsunuz?
Diyanet Vakfı
6. Allah sizi bir tek nefisten (Âdem'den) yarattı, sonra ondan da eşini yarattı. Sizin için hayvanlardan sekiz eş meydana getirdi. Sizi de annelerinizin karınlarında üç katlı karanlık içinde çeşitli safhalardan geçirerek yaratıyor. İşte bu yaratıcı, Rabbiniz Allah'tır. Mülk O'nundur. O'ndan başka tanrı yoktur. Öyleyken nasıl oluyor da (O'na kulluktan) çevriliyorsunuz?
Edip Yüksel
6. Sizi bir tek kişiden yarattı, sonra ondan da eşini var etti. Size sekiz tür çiftlik hayvanı indirdi. Sizi annelerinizin karınlarında, üç karanlık içinde yaratılıştan yaratılışa geçirerek yaratmaktadır. Rabbiniz olan ALLAH işte budur. Egemenlik O'na aittir. O'ndan başka tanrı yoktur. Nasıl da çevriliyorsunuz?
Elmalılı Hamdi Yazır
6-O, sizi tek bir nefisten yarattı. Onun esini de ondan meydana getirdi. Sizin için yumuşak başlı hayvanlardan sekiz çift indirdi. Sizleri analarınızın karınlarında üç türlü karanlık içinde yaratılışdan yaratılışa yaratıp duruyor: işte Rabbiniz Allah O'dur, mülk O'nundur, O'ndan başka tanrı yoktur. O halde nasıl (haktan) çevrilirsiniz?
Süleyman Ateş
6. Sizi bir tek candan yarattı, sonra ondan eşini meydana getirdi ve sizin için davarlardan sekiz çift indirdi: (Deve, öküz, koyun, keçi.) Sizi annelerinizin karınlarında üç karanlık içinde yaratmadan yaratmaya (aşamadan aşamaya) geçirerek yaratmaktadır. İşte Rabbiniz Allah budur. Mülk O'nundur. O'ndan başka tanrı yoktur. Nasıl (O'na kulluktan şirke) çevriliyorsunuz?
Yaşar Nuri Öztürk
6 Sizi bir tek canlıdan yarattı; sonra o canlıdan onun eşini vücuda getirdi. Ve sizin için davarlardan sekiz çift indirmiştir. Sizi annelerinizin karınlarında üç karanlık içinde, bir yaratıştan öbürüne geçirerek oluşturuyor. İşte Allah! Budur sizin Rabbiniz! Yalnız O'nundur mülk ve saltanat! İlah yoktur O'ndan başka! Hal böyle iken nasıl oluyor da gerçeğin tersine döndürülüyorsunuz?!


Aslında bu soruya bir şey daha eklenebilir : "İslamda niçin doğa ve çevreye saygı ve hayvanlara ve bitkilere iyi davranma ile ilgili doğru dürüst ve kalıcı ilkeler yok" ... Bu dünyada insandan çok daha fazla sayıda hayvan ve bitki türü yaşıyor ve biz devamlı çoğalarak onların yaşam alanlarını kısıtlıyoruz ... İslam eğer ebedi bir son din ise bu tür konularda da ilkeleri , görüşleri olmalıydı bence ... Yani şöyle üstünkörü bir bakış bile , 7. yy 'a ait bir şeylerin bize 21. yy'da artık yol gösterici olamayacağını gösteriyor ... Nerede çevre duyarlılığı , nerede hayvan sevgisi Kur'an'da ? ... Sanki "kıyamete az kaldı kendinizi kurtarın siz" gibi bir anlayış ve acele var Kur'an'da ... Siz neler dersiniz , neler düşünürsünüz bu konularda ?...


Bir de kur'an'da hayvanlar hep insana faydası yönünden ele alınmıştır ...Yani arı bizim için bal yapar , inek bizim için süt yapar , keser etini yeriz falan gibi ... Çiftlik hayvanı dışındaki, hayvanlar ise genellikle küfür ederken kullanılmıştır Kur'an'da ... Hüdhüd kuşuna bile Süleyman , istediği anda elinin altında hazır ve nazır değil diye az daha zulmedeceken son anda vazgeçer mesela



Ali Bulaç
20- Kuşları denetledikten sonra dedi ki: 'Hüdhüd'ü neden göremiyorum, yoksa kaybolanlardan mı oldu?'
Diyanet Vakfı
20. (Süleyman) kuşları gözden geçirdi ve şöyle dedi: Hüdhüd'ü niçin göremiyorum? Yoksa kayıplara mı karıştı?
Edip Yüksel
20. Kuşları denetledi ve, "Neden hüdhüdü görmüyorum, yoksa kaçak mı?" dedi.
Elmalılı Hamdi Yazır
20-Bir de kuşları denetledi ve: "Bana ne oluyor, Hüdhüd'ü göremiyorum? Yoksa kayıplara mı karıştı?
Süleyman Ateş
20. Kuşları teftiş etti, (içlerinde hüdhüdü bulamadı), dedi ki: "Neden hüdhüdü göremiyorum, yoksa kayıplardan mı oldu?"
Yaşar Nuri Öztürk
20 Kuşları teftiş etti de dedi ki: "Hüdhüd'ü neden göremiyorum, yoksa kayıplara mı karıştı?"
-------------------------------------------------------
Ali Bulaç
21- ' Onu gerçekten şiddetli bir azabla azablandıracağım ya da onu boğazlayacağım veya o, bana apaçık olan bir delil getirmelidir.'
Diyanet Vakfı
21. Ya bana (mazeretini gösteren) apaçık bir delil getirecek ya da onun canını iyice yakacağım yahut onu boğazlayacağım!
Edip Yüksel
21. Bana (özür olarak) açık bir delil getirmezse, onu şiddetli bir cezaya çarpacağım, yahut onu keseceğim.
Elmalılı Hamdi Yazır
21-Onu mutlaka ağır bir cezaya çarptırıldım veya boynunu keserim, ya da bana muhakkak mazeretim gösteren açık, kesin bir gerekçe getirir." dedi.
Süleyman Ateş
21. Ona çetin bir azabedeceğim, ya da onu keseceğim. Yahut da bana (mazeretini belirten) açık bir delil getirecek.
Yaşar Nuri Öztürk
21 "Ona acımasızca azap edeceğim, beki de onu boğazlayacağım; yahut da bana mutlaka açık bir kanıt getirecek."

Andromeda, bilgi için sağol
Evet yazık ki, dinlerde hayvan ve doğa sevgisi üzerine pek argüman yok. Din hocaları hayvanın girdiği eve meleğin girmeyeceğine dair birçok laf ediyorlar.

Dinler hep insan merkezlidir ...Kainat onları için yaratılmıştır ; hayvanlar onlar için vardır gibi ... Yani tüm semavi dinler diğer hayvanların ve canlıların haklarına hiç önem vermezler ...

Arı niçin vardır gibi pragmatist yaklaşımlı bir soruya; Sivrisinek niçin varsa arı da ondan var demek lazım.

Adamın biri diğerine hayvan demiş..
Öbürü gülmüş geçmiş..
Bunun üzerine adam dönmüş, hayvan dediysek, bülbül demedik ya demiş..

Kur'an'da eşek adı geçer, it adı geçer ama, bülbül adı geçmez.

hüdhüd geçmiş ama pek de hoş bahsedilmemiş doğrusu.

Az daha Peygamberin kaprisine kurban gidecekmiş zavallı kuşçuk ...

KUR'AN DA HÜTHÜT İSMİYLE GEÇEN KUŞ BÜLBÜL DEĞİL Mİ?

Küçük bir kuş için ceza olarak Kur'an'da geçen ifade "kafasını koparmak" ; varın gerisini siz düşünün ...

Hyavanların kafasını kopartmaktan bahsedilecekse bütün hayvan alemi geçse ne olur geçmese ne ?

demeki bkuran insan haklarında olduğu gibi hayvan haklarında da sınıfta kalmış

Hüt hüt kuşu neden bülbül olsun?
Hüt hüt kuşu, hüt hüt kuşudur...

Kuran'ın Kehf (Mağara) olarak ünlenmiş, 18'inci bölümüne bakarsanız, orada kullanılan bir metaforda köpeğin, düşüncelerinden dolayı baskı ve zülme uğrayan bir grup monotheistin sayısı tartışmaları bağlamında grubun bir üyesi olarak sayıldığını ve köpeğin onlarla birlikte mağarada uyuduğunu göreceksin.

Selam,
Edip

100 milyondan fazla böcek türü olduğu iddiası var Sevgili Edip bey , varın hayvanların sayısını siz düşünün ; belki de binlerce milyar sayısınca hayvan var bu dünyada ve sayısız bitkiler ... Sizce hayvanlara doğaya , doğa sevgisine , bu yaşayan gezegene ayrılması gereken olay ve ayet sayısı bu mudur ; bir sürü bizi hiç ilgilendirmeyen gündelik olay için ayetler gönderilmişken (yok anamın sırtı , yok Zeynebin nikahı gibi) ? Akıllarına defalarca şahit olduğum bu güzel canlıların hakkı bu kadar mıdır Kur'an'da ve Allah'ın indinde ?

bölümü yollamanız mümkün mü? nasıl bir metofor kullanılmış merak ettim.

Metafor falan yok yormayın kafanızı böyle kıvırtkan iddialar için. Kuranda şifre, mucize ya da metafor arayanlar boşuna uğraşıyorlar. Kuran gerçekten de apaçık bir kitap. Ne mal olduğu bir kilometreden anlaşılıyor yani. Diğer dinler gibi insan egosunu hedef alıyor, aynı zamanda insan egosundan güç alıyor. İslamda dünya üzerindeki her şey insana hizmet etsin diye yaratılmıştır. Evde hayvan beslemeye dahi izin vermez.

Halbuki ağaç bulduğu yerde kesip mobilya yapan, ineğin etinden, sütünden ve aynı zamanda çok çok afedersiniz dötünden bile faydalanan bir insana tutup da kendisinden başka canlıya saygı göstermesini bekleyemezsiniz. Evvela zihniyeti değiştirmek lazım.

Not: Oğuzun gusul abdesti ile ilgili başlığında belirttiği kaynağa göre ölüyle, hayvanla ya da küçük yaşta kızla cima edildiğinde, eğer boşalma söz konusu değilse gusul abdestine gerek yoktur. Bir ilmihlalde böyle bir sözün geçmesi için o ilmihlali yazan kişinin yaşadığı toplumda bunun nesnel bir dayanağının olması gereklidir. Elbette zoofili gibi iğrenç bir sendromu tüm müslümanların üzerine yıkmak gibi bir amacım yok. Zoofili dünyanın her yerinde rastlanan bir durumdur. İslam öğretisi ise bu potansiyeli taşıyan insanlar için adeta tetikleyici bir unsur olmaktadır.

metafor zaten "benzetme" demek. Merak ettim kendilerini savumnmak için neyi neye benzetecekler.

Bir çok şey yazılmış ama asıl Kuran da hayvanın ne olduğu tam olarak anlatılmamış. Kuran da hayvan hakaret için kullanılır. Yani Allah bizzat insanlara hayvan diyerek hakaret eder..

Furkan 44 Yoksa sen onların çoğunun (söz) dinleyeceklerini yahut akıllarını kullanacaklarını mı sanıyorsun? Onlar hayvanlar gibidirler, belki yolca onlardan daha da şaşkındırlar.

Bakara Suresi (171) İnkar edenleri imana çağıran (peygamber) ile inkar edenlerin durumu, bağırıp çağırmadan başka bir şey duymayan hayvanlara seslenen (çoban) ile hayvanların durumu gibidir. Onlar sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler. Bundan dolayı anlamazlar.

Araf Suresi (179) Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gözleri olup da bunlarla görmeyen, kulakları olup da bunlarla işitmeyen birçoklarını cehennem için var ettik. İşte bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aşağıdadırlar. İşte bunlar gafillerin ta kendileridir.

Muhammed 12 Şüphesiz Allah, inanıp salih ameller işleyenleri, içinden ırmaklar akan cennetlere koyacaktır. İnkâr edenler ise (dünya zevklerinden) yararlanırlar ve hayvanların yediği gibi yerler. Onların kalacakları yer ateştir.

Lokman 19 -Yürüyüşünde tabii ol. Sesini alçalt. Çünkü seslerin en çirkini herhalde eşeklerin sesidir.

Vaka 55 -Kanmak bilmez susamış develerin suya saldırışı gibi içeceksiniz.

Bu arada Kuranda en çok adı geçen hayvan devedir. Tam 20 ayette..

Nahl 5 -Ve, çiftlik hayvanlarını da sizin için yarattı, onlarda ısıtma ve diğer yararlar vardır ve onlardan yersiniz.
Hayvanlardan ısıtma: Eski çağlarda insanlar soğuk kış günlerinde hayvanlarıyla beraber yatarlarmış ısınmak için. Sanırım Muhammed bunu kast ediyor..

Bakınız süt nasıl oluşuyor. Bilimsel bir izah..
Nahl 66. Davarlarda da sizin için bir ibret vardır. Onların karınlarında kan ve dışkı arasından çıkan ve içenlerin boğazından kolaylıkla geçen halis bir sütle sizi besleriz.

Yasin 72 - Biz hayvanları kendilerine boyun eğdirdik. Onlardan bir kısmı binekleridir, bir kısmını da yerler.
Köpekler, kediler ne olacak. Onlarda boyun eğdirilmiş hayvanlar değil mi? Yiyecek miyiz yoksa binecek miyiz?
Yenmeyecekse ve üzerine binilmeyecekse domuza neden boyun eğdirdin?

Ankebut 41. Allah'tan başka dostlar edinenlerin durumu, örümceğin durumu gibidir. Örümcek bir yuva edinir; halbuki yuvaların en çürüğü şüphesiz örümcek yuvasıdır. Keşke bilselerdi!

Evet ateistler Kur'an hayvandan böyle bahsedilir işte.

Bu ayette bahsedilen dişi örümcektir. Erkek örümcekler ağ yapamadığına göre, günümüz bilim adamlarına , peygamberimize şapka çıkarmak düşer.

Sanırım tokat yemekten yorulmadınız. Mazoistlik var galiba sizde.

Örümcek yuvasının en çürük yuva olduğunu söyleyen kişi zır cahildir. Örümcek ağı son derece güçlü bir materyalden oluşur. Aynı kalınlıktaki çelik telden defalarca daha sağlamdır.. Siz peygamberinizin cehaletine şapka çıkartacağınıza, biz müslümanlar neden bu kadar geri kaldık diye düşünün...

Erkek örümcek ağ yapmaz mı?
Sanırım sen yuvayı dişi kuş yapar ata sözü ile karıştırıyorsun.
Erkek örümcekte ağ yapar..

Bu arada dünyanın en sağlam yapısı örümcek ağıdır. Bilimsel olarak kanıtlıdır..

O ayetteki örümcek ağıyla erkek dişi meselesini anlayamadım birde...

Sanırım sizde kendi kendinizi tokatlamaktan bıkmadınız..

Onun içinmi bi üfürükte örümcek yuvasını yerle bir ediyorum ben

Erkek örümcek yuva muva yapamaz. O kadar iddialı konuşuyorum. Yuvayı dişi örümcek yapar.

Ahh bu Müslümanlar yok mu.. Bir üfürükle yok ediyormuş. Uygulanan kuvvetle kıyaslayacaksın.

Eğer örümcek ağı orantısal olarak büyütülse havada uçan yolcu uçğını yakalar...

* Örümceklerin ürettiği ve çapiıbir milimetrenin binde birinden daha küçük olan ipek ipliği, aynı kalınlı0taki çelik telden beş kat daha sağlamdır.
* Kendi uzunluğunun dört katı kadar esneyebilir.
* Ipek aynı zamanda son derece hafiftir. Bu hafifliği şöyle bir örnekle de tarif edebiliriz: Dünyanın çevresi boyunca uzatılacak bir ipek ipliğinin ağırliğı sadece 320 gram gelir.

Erkek örümceklerde ağ yapar ve de ağ yapmayan dişi/erkek örümcek türleride vardır..

O zaman her kitap için aynı soruyu yöneltmen gerekmez mi? Atatürk'ün nutkunda kaç cümle böceklere ayrılmış veya Anayasa'da kaç madde böcekelerle ilgili diye soracaksın.

Eleştiri mantığını anlamakta zorlanıyorum... Örneğin, sana Kuran'ın uzun iki suresinin en önemli ayetleri iki böceğe, karıncaya ve arıya ayrılmış ve nitekim 27'inci surenin ismi Karınca Suresi, ve 16'ıncı surenin ismi de Arı Suresi olduğunu sana anımsatsam nerede diğer böcekler diye, illa da karşı çıkmak psikolojisiyle, karşı çıkacaksın galiba.

Bu konudaki tüm ayetleri listeleyebilir ve sayfalar dolusu yazabilirim. Ancak, dediğim gibi vaktim sınırlı ve ben şu anda 19 Soru tartışmalarına yoğunlaşmak istiyorum.

Böceklerle ilgili verdiğim iki örneği yeterli bulmuyorsan lütfen bildir

Selam,
Edip

Örümcek ağı yuvamıdır? Örümcek ağı tuzaktır aynı zamanda.. Al bak..

Urocta durandi cinsi örümcek, yuva yaparken kaya ve taşların oyuklarına, bildiğimiz örümcek ağı yerine, yuvarlak çadır şeklinde bir yapı inşa eder. Bu örümcek, imal etmiş olduğu yapının kemerinden yere doğru sarkarak durur. Çapları 2 ile 5 cm. arasında değişim gösteren çadırların 4 ile 6 arasında değişen giriş-çıkışları vardır. Her kapının girişinde, çadırı yere bağlayan iki tane sinyal iplikçiği bulunur. Eğer bir böcek bu iplikçiğe dokunacak olursa, çadırın taban kısmında pusu kuran örümceğe titreşim uyarıları anında ulaşır. Örümcek yerinden hemen çıkar ve avını çok hızlı bir şekilde bağlayarak, paket haline getirir ve sonra geriye döner.

Bilim ve Teknik, Sayı 342, s.100

Sen hala yuvayı dişi kuş yaparla karıştırıyorsun. Asıl sen çok iddialısın..

Bu arada Kuranda ki örümcek yuvası meselesi ile dişi örümcek ne alaka hala anlatmadın?

Tebrik ederim bal arısının önemini kavramışsınız. Dünyanın bütün profesörleri birleşse arı gibi bal yapamaz. Kuranda buna net bir şekilde işaret eder.

Ayrıca sivrisineklerde Kuranda mucizevi şekilde geçer. Kuranda sivrisineklerin insanda kan aldıkları belirtilir. Hemde dişi sivrisineklerin. Kuran bu duruma 1400 yıl önce işaret eder.

Kuran Çevirilerindeki Hatalar kitabında bu konuyu tartıştım.

MESAJ çevirisinden sözkonusu ayeti ve dipnotu alıntılayayım:

29:41 ALLAH'ın dışında edindikleri velilerin örneği, bir ev edinen dişi örümceğin örneğine benzer. Gerçek şu ki, evlerin en çürüğü (en az güvenilir olanı) dişi örümceğin evidir, keşke bilselerdi.

NOT: Zooloji konusunda bilgi sahibi olanlar, Black Widow adındaki bir dişi örümcek türünün eşini yediğini bilirler. Putlara ve müritlerine, dişi örümcek ve eşi örneğinin verilmesi ilginçtir. Ayette, örümcek için erkek "ankeb" değil, dişi "ankebut" kelimesinin kullanılmasına dikkat edin. (Ayetin gramer yapısı 40:20 ayetinin gramer yapısına benzemektedir.)

Edip

Örümceğin boyutuna inip üfür bakiyim, üfürüğün Muhammed'in üfürüğünden daha güçlü olabilecek mi?

Değerli Edip sapla samanı karıştırmayınız..
Ne anayasa kitabı ne de Atatürk ün nutku kainatı yarattığını iddia etmez..

Eğer bir din kitabı 20 ayette develerden bahsediyorda insana en yararlı inek, tavuk gibi hayvandan bahsetmiyorsa bir gariplik var demektir. Deve nin Kutsal kitapta ki ayrıcalığı nedir diye sorarlar o zaman.. Ya da Allah için devenin ayrı bir yeri mi var? Yoksa Araplar ve Muhammed deveden başka fazla bir hayvanla haşır neşir olmadığı için mi demek lazım..

Kuranda örümcek yuvası belirtilirken , örümcek işin dişil ifade kullanılmıştır. Ayette Allahtan başka dost edinenlerin dişi örümcek yuvası gibi olacağı belirtilmiş. Çürük, temelsiz.

Eyüp bu arada örümcek ağının çelikten daha sağlam olduğu gerçeğini atlamışsınız...
Orada neden parantez içinde farklı açıklama yapma gereği duydunuz? (en az güvenilir olanı)
Sizin çarpıtmalarınıza daha çabuk uysun diye değil mi?

Bilim örümcek ağının sağlamlığını ispat edince sizlerde de parantezler açıldı. Ayette örümcek diyor, bir cins örümcek demiyor.. Zaten örümceğin türünü beklediğimiz yok. Muhammed de dindar20 nikli şahıs gibi yuvayı sadece dişi örümceğin yaptığını zannediyormuş..

Bu arada sizden başka çürük kelimesini en az güvenilir diye parantez açarak veren yok..
Karar verin çürük mü o kelime en az güvenilir mi?

Göya Kuranda ki yazanı değiştirmemek için parantez açıyorsunuz...

İngilizce tercümelerinde flimsiest geçer.. En doğrusu bu kelimedir.. Seyrek dokunmuş ve kolayca yırtılabilen , dayanıksız, ince;

Bir daha ayetin tamamını eksiksiz yazarsan sorun kalmaz.
Sende temelsiz yaptın şimdi örümcek yuvasını.. Kuran temelsiz demez çürük der..

Hakikaten ilginç bir mantık. Anayasada ya da Nutukta neden hayvanlarla ilgili maddeler olsun ki. Yasalar toplum kuralları değiştikçe değişir yenilenir. Kutsal değillerdir.